*Once Onlar Bulmustu*



Dunyanin uzerine bir gunes gibi dogan Islâmiyet, ilim ogrenmeyi tesvik
ederek Muslumanlarin her bakimdan ornek alinabilecek bir medeniyet
kurmalarini saglamistir. Kur'ân-i Kerîm'in ve Peygamber Efendimiz'in
(sallallahu aleyhi ve sellem) tesvikleriyle, M.S. 800–1500 yillari arasinda
Islâm dunyasinda, her konuda oldugu gibi, ilmî calismalarda da onemli
ilerlemeler olmus; bircok Batili arastirmaci, Islâm dunyasinin onemli ilim
merkezlerine gelerek Musluman âlimlerden ilim ogrenmistir. Musluman ilim
adamlarinin eserlerinden yaptiklari cevirilerle, kendi ulkelerinde mucit
olarak meshur olmus cok sayida Batili arastirmaci vardir. Batinin meseleye
tarafli yaklasmasi, ulkemizde de bazi kesimlerin bu gercegi kasitli olarak
ortmeye calismasi neticesi maalesef Musluman ilim adamlari tarafindan
yapilan kesif ve ortaya konan icatlar Batililara mal edilmistir. Butun
bunlardan sonra da, "Islâm terakkiye mânidir." gibi yaftalarla Muslumanlar
tesir altina alinmak istenmistir. Asagidaki misâllerden de anlasilacagi gibi
bircok icat ve kesfin temelinde Musluman ilim adamlari vardir.



*Ucak*



Insanoglunun kuslar gibi ucma hayalinin, ilk olarak 1903 yilinda Wright
Kardesler tarafindan gerceklestirildigi bilinir. Hâlbuki ilk ucus denemeleri
880 yilinda, Enduluslu Musluman âlim Ibn-i Firnas tarafindan
geceklestirilmistir. Plânorlere benzeyen bir âletin uzerine kus tuyleri ve
kumas geciren Ibn-i Firnas, bununla bir muddet havada kalmayi basarmistir.
Ibn-i Firnas'in bu faaliyeti, Batili tarihcilerden Prof. Dr. Philip Hitti ve
Dr. Sigrid Hunke tarafindan ilk ucus denemesi, kullandigi âlet de ilk ucak
modeli olarak kabul edilir. 1,2



*Buharli otomatik sistemler*



Cesitli kaynaklarda, buharli otomatik sistemlerin ilk orneklerinin 1780
yilinda Iskocyali muhendis James Watt (1736–1819) tarafindan icat edildigi
belirtilir. Hâlbuki James Watt'tan 600 yil one yasamis olan El-Cezeri'nin
bir eserinde, buharli otomatik sisteme benzer bir regulâtorden bahsedilmekte
ve bu regulâtorun detayli resmi yer almaktadir. El-Cezeri bu sistemde, buhar
veya petrolle calisan motorlu tasitlarin vazgecilmez elemani olan supap
teknigini de ilk olarak kullanmistir. 3,6



*Ilk denizalti*



Su altinda ilerleyebilen bir vasita yapma fikri, ilk olarak Leonardo da
Vinci (1412–1519) tarafindan ortaya atilmistir. 1620'de Hollandali fizikci
Drebbel'in ve 1653'te Fransiz fizikci Francois de Son'un bu konuda
yaptiklari calismalardan bir netice alinamamistir. Gunumuzde ilk
denizaltinin 1776 yilinda Amerikali bilim adami David Bushnell tarafindan
yapildigi bilinmektedir. Hâlbuki Ibrahim Efendi, 1719 yilinda sehzadelerin
sunnet dugununde eglence maksatli kullanilmak uzere, insan tasiyabilen ve
bir saatten fazla su altinda kalabilen, celikten bir denizalti yapmistir. 4



*Dunyanin yuvarlakligi ve kendi etrafinda donmesi*



Kâinat kitabini, Kur'ân-i Kerim'in isiginda okuyan El-Biruni (973–104,
Dunya'nin yuvarlak olusuna ve kendi etrafinda dondugune dâir ilmî
hesaplamalarini Kopernik'ten 500 yil once bilim dunyasina sunmustur. Ne
yazik ki, gencligimize Kopernik anlatilmasina ragmen, El-Biruni'den hic
bahsedilmemektedir. 3,4,7



*Kan dolasimi*



16. yuzyilda yasamis olan Micheal Servitus'un kan dolasimini ilk kesfeden
kisi oldugu kanaati gunumuzde yaygindir. Hâlbuki ondan 300 yil once yasamis
Musluman tip âlimi Ibnu'n-Nefis (1208-128, eserinde damar sistemini ve
kalbin bolumlerini detayli olarak cizmekte; buyuk ve kucuk kan dolasimini
ayri ayri anlatmaktadir. 8-9



*Ilk anestezi*



Ilk olarak 1850 yilinda Junken tarafindan yapildigi zannedilen anestezi,
Musluman ilim adami Sâbit bin Kurra (835–902) tarafindan kesfedilmis ve
kullanilmistir. Harran'da dogan Sâbit Bin Kurra, Bagdat'ta, tipla birlikte
matematik, astronomi ve mekanik sahalarinda da onemli calismalar yapmistir.
9,10



*Atom*



Gunumuz dunyasinda, atomla alâkali ilk calismalarin Ingiliz fizikci John
Dalton (1766–1844) tarafindan yapildigi, uranyumun cekirdeginin
parcalanabilecegi fikrinin de Alman fizikci Otto Hahn (1779–186 tarafindan
ortaya atildigi fikri yaygindir. Hâlbuki onlardan 1000 yil once yasamis ve
donemin en buyuk ilim merkezlerinden Harran Universitesi'nde rektorluk
yapmis olan Musluman kimyaci Câbir Bin Hayyan'in (721–815) asagidaki sozleri
asrimizin ilim adamlarini dahi hayrete dusurecek mahiyettedir: "Maddenin en
kucuk parcasi olan 'cuz-u la yetecezza'da (atom) yogun bir enerji vardir.
Yunan bilginlerinin iddia ettigi gibi onun parcalanamayacagi soylenemez.
Aksine parcalanabilir ve parcalaninca da oylesine bir guc ortaya cikar ki,
bu guc Bagdat'in altini ustune getirebilir. Bu, Allah'in bir kudret
nisanidir." 11



*Verem ve tedavisi*



50 yil oncesine kadar tedavisi bilinmeyen verem, nice insanin olumune yol
acmistir. Veremin tedavi usullerini ve bu hastaliga yol acan mikrobu Alman
bilim adami Dr. Robert Koch'un (1834–1910) buldugu belirtilmektedir. Ustelik
verem konusunda yaptigi calismalar dolayisiyla Dr. Koch'a 1905 yilinda tip
sahasinda Nobel Mukâfati verilmistir. Hâlbuki Dr. Koch'dan 150 yil once
yasamis Osmanli ilim adami Abbas Vesim bin Abdurrahman'in (V 1761) vereme
yol acan mikrop, veremin bulasma yollari ve tedavisi konusunda yaptigi
calismalar Avrupa'da buyuk alâka gormus ve yabanci ilim adamlari kendisini
sIk sIk ziyaret etmislerdir. 11,12



*Katarakt ameliyati*



Ilk olarak 1846 yilinda Blanchet tarafindan gerceklestirildigi bilinen
katarakt ameliyatina, Kur'ân-i Kerîm'de, Hazret-i Yakup'un (aleyhisselam)
perde inmis gozune, Hazret-i Yusuf'un (aleyhisselam) gomlegini surunce
gormeye baslamasi hâdisesiyle isaret edilmektedir. Kur'ân-i Kerîm'den aldigi
ilhamla katarakt tedavisinin mumkun olabilecegine inanan ve bu sahada
calismalar yapan Ebu'l-Kasim Ammar bin Ali Mevsili (950–1010) Irak ve
Misir'da yasamistir. Ali Mevsili'nin goz hastaliklarinin tedavisi konusunda
yazdigi "Kitabu'l-Muntehap" isimli eseri, Bati'da 18. yuzyilda dahi bu
konudaki en iyi tip kitabi olarak kabul edilmistir. Ali Mavsili, goz
hastaliklarina karsi uyguladigi cesitli tedavi usullerinin yaninda, ici oyuk
bir tup ile katarakt ameliyati da yapmistir. 9,11



Yukaridaki misâllerden de anlasilacagi gibi insanligin ortak mirasi olan
bilime 8 ile 16. yuzyillar arasinda Muslumanlar cok onemli katkilarda
bulunmuslardir. Bati'da yetismis Gergo Saton gibi objektif birkac bilim
tarihcisinin eserlerinde Musluman ilim adamlarindan detayli
bahsedilmektedir. Bu eserlerde Sâbit Bin Kurra icin Muslumanlarin
Euklides'i; Harezmî icin cebirde Euclides'ten bin yil ileride; Câbir bin
Hayyan icin modern kimyanin, Ibn-i Heysem icin optik ilminin ve modern
tecrubî fizigin kurucusu; Ibn-i Sina icin hekimlerin ustadi; El-Cezeri icin
modern muhendisligin ve otomatik kontrol ilminin kurucusu; Ulug Bey icin 15.
yuzyilin astronomu; Mimar Sinan icin mimarlarin ustadi; Piri Reis icin
dunyanin en buyuk denizcisi; Râzi icin Avrupa'daki ders veren kimyager
denmekte, diger âlimler icin de cesitli guzel tâbirler
kullanilmaktadir.13Ayrica Milletlerarasi Astronomi Birligi 1950'de
aldigi bir karara istinaden
Ay yuzeyinde bulunan kraterlere (Ay cukuru) bilime onemli katkilari olmus
ilim adamlarinin isimlerini vermistir. Bunlar arasinda Musluman ilim
adamlarindan Sâbit bin Kurra, Ebu'l-Vefa, Ulug Bey, Ali Kuscu, Câbir Bin
Hayyan, Ibn-i Heysem, Biruni, Ibn-i Sina, Nasiruddin Tusi, El-Battâni,
El-Fargani, Bitruci, El-Zerkavi ve Es-Sûfi'nin isimleri de yer almaktadir.
13,14



Yukarida sadece bazilarini sayabildigimiz icat ve kesifler, ulkemizdeki ders
kitaplarinda yeterince yer almadigi gibi, Musluman ilim adamlari tarafindan
yuzyillar once yapilan kesif ve icatlar da, okullarimizda "Batili ilim
adamlari tarafindan yapilmistir." seklinde ogretilmeye devam edilmektedir.
Bu durum maalesef, tarih ve kulturumuzden bîhaber, kendine guveni olmayan
bir gencligin yetismesine yol acmaktadir. Gunumuzde, kendi oz degerlerimizle
yetisen genclerden bazilarinin, dunya bilim olimpiyatlarinda kazandiklari
basarilar, imkân verildiginde, bilime gecmistekine benzer katkilarin tekrar
yapilabileceginin bir habercisidir.



Dipnotlar

1. Mitti, F., Siyasî ve Kulturel Islâm Tarihi, Ceviren Salih Tug. Bogazici
yay., Istanbul, 1981.

2. O. Turan, Selcuklular Tarihi ve Turk-Islâm Medeniyeti

3. "Modern Bilimin Musluman Onculeri", www.mercek.org

4. Saban Doven, "Musluman Ilim Onculeri", Yani Asya nesriyat, Istanbul,
2004.

5. Fuat Sezgin, "Compendium on the Thoery and Practice of the Mechanical
Arts Al-Jami bain al-ilm wa-l-amal an-nafi fi sina at al-hiyal; El-Cezeri;
Istanbul, 2002, Ingilizce, Ciltli.

6. El-Cezeri, "Kitab fi Ma'rifet'il Hiyali'l Hendesiye", edited by Ahmed El
Hasan, sf 394–395, Halep, 1979.

7. Islâm Dunyasinin Mucitleri" Focus, Sayi:2005/01-112414 Ocak 2005.

8. Ibnu'n-Nefis, Serhul Kanun Sam, s. 108, 1934.

9. Prof. Dr. Mehmet Bayraktar, "Islam'da Bilim ve Teknoloji Tarihi", Turkiye
Diyanet Vakfi Yayinlar, Ankara, 2000.

10. Wood, C.A.. Memorandum, "Book ot a tenth Century oculist for the use of
modern offtalmatologist of medicine", s. 264-265, 1973.

11. Saban Doven, "Musluman Ilim Adamlari", Yani Asya nesriyat, Istanbul,
2004.

12. Ibrahim Pasa, Islâmlarin ve Bilhassa Turk Milleti Necibesinin Tababete
Ettikleri Hizmetler, Ikdam Gazetesi, sayi 4040.

13. Lutfi Goker, "Bilim ve Teknolojinin Gelisimi ile Turk Islâm Bilim
Adamlarinin Yeri" Dusunce Eserleri Dizisi, M.E.B., Istanbul, 1996.

15. M. Bayraktar, Kindi ve Einstein'e Gore Rolativite ve Benzerlikleri.
Bilim ve Teknik, C.XIII. sayi 153.1980.

16. Ebu Rida, M., Kindi ve Falsafatu'l-Ula, Kahire 1950, c.l, s.119.